Tuvalet alışkanlığı - Çocuğa nasıl rehber olmalıyız?
Tuvalet eğitimi, emekleme, yürüme ve konuşma gibi gelişimsel bir görevdir ve her çocuğun kendi zamansal programına göre beceri kazanmasına izin verilmelidir. Tuvalet eğitiminin üstesinden gelinen zaman ile zeka ve diğer alanlardaki becerilerin hiç bir ilişkisi yoktur. Bazı çocuklar tuvalet eğitimi için ikinci doğum günlerinden önce hazırdırlar, bazıları ise üçüncüden önce hazır olmazlar, fakat çoğu ikisi arasında hazırdır.
HAZIR MISINIZ?
Lazımlık almadan önce zamanlamanın doğru olduğundan emin olmak için çocuğunuzda lazımlığa hazırlığın aşağıdaki işaretlerinden bazılarının olup olmadığına bakın;
• Fizyolojik hazırlık; 20 aydan önce çocuğunuzun idrar kesesi o kadar sık boşalır ki kontrol etmek zordur. Günde bir ya da iki saat boyunca kuru kalan ve arada sırada sabah kuru uyanan bir çocuk tuvalet eğitimi için fizyolojik olarak hazırdır.
• Düzenlilik; dışkılama her gün oldukça tahmin edilebilir zamanlarda olur ancak bu durum her çocuk için geçerli olmayabilir.
• Meydana gelen mevcut vücut fonksiyonlarına karşı dikkat artışı; dışkılama ihtiyacı olan bir çocuk homurdanarak, yüzünde “belli bir ifade” ile bakarak, bir köşeye gidip çömelerek veya bunu anons ederek sizi durumdan haberdar edebilir. Tuvalet eğitimi için hazır olmayan bir çocuk bacaklarından aşağı akan idrarı göz ardı ederken, hazır bir çocuk dikkat eder, belki bir yorum yapar, duruma işaret eder veya bundan rahatsız olduğunu açıkça gösterir.
• Derli toplu, temiz ve kuru olmaya karşı ilgi
• Anahtar kavramlar hakkında görüş sahibi olmak; ıslak ve kuru, temiz ve kirli, yukarı ve aşağı arasındaki fark.
• Evinizde kullanılan tuvalet ile ilgili terimlerle tanışıklık; idrar yapmak, çiş yapmak, kaka yapmak gibi.
• İhtiyaçları dile getirebilme ve verilen basit komutları anlayıp uygulayabilme
• Bez yerine iç çamaşırı giyme isteği
• Başkalarının tuvalet alışkanlıkları konusunda merak, diğerlerini ( arkadaşları, ebeveynleri ve diğer yetişkinleri ) tuvalete kadar izleme, gözlemleme ve/veya onları taklit etmeye çalışma.
HAZIRLIKLI OLUN
Çocuğunuzun hazır olduğuna dair işaretleri tekrar tekrar kontrol ettiniz ve bütün sistemler hazır görünüyor. Ancak çocuğunuzun bezlerini bırakıp lazımlığa koşmadan önce ailenin ve çocuğunuzun yaşamında neler olduğunu iyi gözlemleyin. Yeni bebek veya yeni bir çocuk bakıcısı varsa, yakınlarda bir taşınma söz konusuysa, hastalık veya başka ciddi bir problem varlığında tuvalet eğitimini ertelemek daha iyidir. Eğer büyük bir engel yoksa aşağıdaki adımları takip ederek tuvalet eğitimi için hazır olun:
• Lazımlık kullanmanın artılarını vurgulayın. “Bez yerine iç çamaşırı giyebilmen ne kadar eğlenceli olacak değil mi?”, “ Yakında sen de anne ve baba gibi tuvaleti kullanabileceksin!” Fakat bezi çok karalamayın, yoksa karşınızda size düşman bir tuvalet öğrencisi bulabilirsiniz.
• Aynı zamanda büyümenin de olumlu yönlerini vurgulayın.
• Nasıl yapıldığını gösterin. Aynı cinsten birinin tuvaleti kullanışını birkaç kez izlemek binlerce açıklamadan daha iyidir.
• Öğrencinin de öğretmesine izin verin. Su içen ve altını ıslatan bir oyuncak bebek ödünç ya da satın alın ve çocuğunuzun bebeğin lazımlık kullanmasını öğretmesine yardımcı olması daha sonra da bezden eğitim külotuna geçmesi konusunda cesaretlendirin.
• Lazımlık ya da tuvalet oturağı alın.
• Biraz kuru denemeler yapın. Çocuğun lazımlığı odadan odaya taşımasına, kitaplara bakarken hatta televizyon seyrederken üzerine oturmasına izin verin. Başlangıçtan itibaren kullanımına kısıtlamalar getirmek yerine, lazımlığı çocuğunuzun kontrolüne vermek otonomi duygusunu tetikleyecek ve bağımsız kullanımı özendirecektir (“Bu benim lazımlığım!”). Çocuğunuz lazımlıkla ilgili rahat olmaya başladıktan sonra, onu amaca yönelik kullanmak konusunda da kendini daha rahat hissedecektir.
• Bez değiştirme mekanını değiştirin. Eğer olanaklar el veriyorsa ve çocuğunuz istekliyse bezini tuvalette değiştirerek çocuğunuzun bezin içine ne yapıldığı ile lazımlığın içine ne yapıldığı arasındaki ilişkiyi kurmasına yardım etmeye başlayın. Bezin içindeki katı içeriği tuvalete akıtmak bu bağlantıyı daha somut kılacaktır. ( Eğer çocuğunuz sifon sesinden korkuyorsa, sadece içeriği boşaltın, sifonu daha sonra çekersiniz; eğer boşaltma işleminden de aşırı derecede rahatsız olmuşsa bu aşamayı erteleyin.)
• Belli bir lazımlık terminolojisinde karar kılın. Çiş, kaka ya da idrar ve dışkılamak...
• Beden sinyallerinin dinlenmesini teşvik edin. “Acıktım”, “Susadım”, “Uykum geldi”, “Tuvalete gitmem lazım”.
BAŞLAYIN...
Çocuğunuz hazır, siz hazırsınız, lazımlık da hazır ve başlamayı bekliyor, artık tuvalet eğitimi işine başlamanın zamanı gelmiştir. Farklı çocuklar için farklı yaklaşımlar daha iyi sonuç verse de, aşağıdaki “yapılacaklar” ve “yapılmayacaklar” çoğu için uygundur:
Yapılması Gerekenler;
• Bezden eğitim külotlarına geçin, fakat giymesi için ısrar etmeyin, sadece öneride bulunun.
• Arada sırada poposunu çıplak bırakın.
• Çıplak değilken de poponun kolay ulaşılabilir olduğundan emin olun. Kolayca çıkabilen elastik belli pantolonlar giydirin.
• Çocuğunuzu yakından izleyin. Sinyali ne zaman yakalarsanız çocuğunuza “Lazımlığa gitmen gerekiyor mu?” diye sorun. Eğer her seferinde “Hayır!” diyorsa, davet cümlesini değiştirin. “Lazımlığın seni bekliyor. Haydi çabuk olalım.”
• Saati yakından takip edin. Erişkinlerin çoğu gibi pek çok çocuk, düzenli idrar yapma ve dışkılama zamanına sahiptir.
• İlgili bir seyirci olun. Lazımlık başarıları tezahürat ve takdirle karşılanmalıdır. Fakat aşırıya kaçılmamalıdır.
• Motivasyonu teşvik edin.
• Çocuğunuzun kuruluğunu kontrol etmesini sağlayın. Kuru külotu övün ancak ıslak olanları eleştirmeyin.
• Kazalar karşında sabırlı olun.
• Hijyen kurallarını öğretin.
• Çocuğunuzun hislerine ve ihtiyaçlarına karşı duyarlı olun. Burada sadece kuru ve temiz bir popo değil kendine güven ve saygı da söz konusudur.
Yapılmaması Gerekenler;
• Çok kısa zamanda çok şey beklemeyin.
• Cezalandırma, azarlama ve utandırmadan kaçının.
• Sıvıları kısıtlamayın.
• Arzulanan sona ulaşmak için doğal olmayan yollara başvurmayın. İlaç gibi.
• Sürekli konuşmaktan kaçının. Ara sıra lazımlığın varlığının rasgele hatırlatılması (“Sen ne zaman kendini hazır hissedersen lazımlığın burada seni bekliyor”) veya davetler (“Ben şimdi tuvalete gidiyorum. İstersen sen de gelebilirsin”) tuvalet eğitiminin yolunda devam etmesini sağlar.
• Olayı zorlamayın. Reddettikten sonra hiç bir zaman lazımlığa oturması için zorlamayın; çocuğunuz kalkmak için hazırlanıyorsa, kazanın yakın olduğunu bilseniz bile lazımlıkta oturması için zorlamayın. Zorlamak, kabızlığa ve hatta anal fissürlere yol açabilir.
• Zorlamayın, ancak uygunsa durumu idare edin. Örnek olarak, çocuğunuz video izlemeye dalmış, bir elinde elma tutuyor, diğer eli kasıklarında. İlgisizce bir öneride bulunun: “Ben elmanı tutarken sen niye külotunu indirmiyorsun?”
• Tuvalet konusunda iyi ve kötü yoktur, sadece hazır olmak ya da hazır olmamak vardır. Kural olarak, çocuğu övmek yerine (“Sen ne kadar iyi bir kızsın”) , eylemi övün (“Çok iyi bir iş başardın!”).
• İlerlemeyi ya da ilerlemenin olmamasını çocuğun önünde dile getirmeyin.
• Umudunuzu yitirmeyin. Tuvalet eğitimi sonsuza kadar sürecekmiş gibi görünse de o kadar sürmez. En dirençli olan bile lazımlığa gitmeyi, bez kullanmaya yeğleyecektir ve bu gerçekleştiği zaman tuvalet, çocuğunuz için de en az sizin için olduğu kadar rutin olacaktır.
Farkındalıkla…
Ebeveynler Olarak, çocuklarımızın İLK Ve EN ÖNEMLİ yol göstericileriyiz.
Yaşam yollarında ve maceralarında onlara yardımcı oluyoruz.
Sevgili anne babalar;
Sizlere bu önemli yolculuğunuzda eşlik etmek benim için çok değerli bir paylaşım. Bebeklik döneminden başlayarak, karşılaşma olasılığınız olduğunu düşündüğüm ana konularda sizlere önerilerde bulunacağım. Yolumuz meşakkatli, bir o kadar da değerli. Çocuklarımız bizim geleceğimiz; avuçlarımızın içinde tuttuğumuz değerin farkında olmamız dileğiyle…
Psikolog Nazlı Avcıl ÖKKE